Ο φαρμακευτικός κλάδος αποδεικνύεται πόλος έλξης μεγάλων επενδύσεων δίνοντας έξτρα ώθηση σε νέες προοπτικές οικονομικής ανάπτυξης.

Πρόσθετες επενδύσεις ύψους άνω των 1,2 δισ. ευρώ, μέχρι το 2025, προγραμματίζουν οι ελληνικές φαρμακοβιομηχανίες. «Οι επενδύσεις αυτές έχουν ιδιαίτερη προστιθέμενη αξία για την ελληνική οικονομία και κοινωνία και μπορούν να αναδείξουν τη χώρα μας πρωταγωνιστή στην ανάπτυξη και παραγωγή φαρμάκων στην Ευρώπη», λέει ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Φαρμακοβιομηχανίας (ΠΕΦ), κ. Θ. Τρύφων. Πρόσφατα μάλιστα εγκρίθηκαν 53 επενδύσεις ύψους 519,28 εκατ. ευρώ στο πλαίσιο της δράσης «Μεταρρύθμιση του συστήματος clawback & συμψηφισμός του με ερευνητικές και επενδυτικές δαπάνες», του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0».

Αξίζει να σημειωθεί ότι τα 53 αυτά έργα πληρούν το σύνολο των προϋποθέσεων συμμετοχής και των όρων επιλεξιμότητας, ενώ το 85% αυτών υλοποιούνται από ελληνικές εταιρείες. «Οι επενδύσεις αυτές έχουν μοναδική πολλαπλασιαστική επίδραση στην οικονομία, μέσω της δημιουργίας προστιθέμενης αξίας που μένει και επανεπενδύεται στην χώρα. Επιπροσθέτως, μέσω αυτών των επενδύσεων μειώνεται το έλλειμμα εμπορικού ισοζυγίου της Ελλάδας, καθώς εξασφαλίζεται η κάλυψη των αναγκών από την εγχώρια παραγωγή φαρμάκων, ενώ παράλληλα ενισχύεται η απασχόληση με μόνιμες, εξειδικευμένες και καλά αμειβόμενες νέες θέσεις εργασίας», αναφέρει η ΠΕΦ. Με τον υπουργό Ανάπτυξης και Επενδύσεων Άδωνι Γεωργιάδη να αναφέρει πως η επενδυτική δυναμική που σημειώνει η ελληνική φαρμακοβιομηχανία τα τελευταία τρία χρόνια αναφέροντας επίσης πως η συμμετοχή της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή πρωτοβουλία ΣΕΚΕΕ για την Υγεία θα ξεκλειδώσει επιπλέον επενδύσεις για τις ελληνικές φαρμακευτικές επιχειρήσεις.

Η Ελλάδα Ευρωπαϊκό «hub» παραγωγής και R&D
Με την ολοκλήρωση του επενδυτικού προγράμματος, η Ελλάδα θα μπορέσει να αναδειχθεί σε ευρωπαϊκό «hub» παραγωγής, έρευνας και καινοτομίας, ενώ θα ολοκληρωθεί η απεξάρτηση από εισαγωγές φαρμάκων από τρίτες χώρες, όπως η Κίνα και η Ασία. Παράλληλα, θα ενισχυθεί περαιτέρω η εγχώρια παραγωγή και θα αυξηθούν οι εξαγωγές προς το εξωτερικό, συμβάλλοντας με αυτό τον τρόπο στη μείωση του «εμπορικού ελλείμματος». Μεταξύ των μεγάλων επενδύσεων που προωθούνται είναι αυτές των: ELPEN, WIN MEDICA, Rafarm, DEMO και Pfizer.

Η επένδυση της ELPEN ύψους 51 εκατ. ευρώ έχει ενταχθεί στις Στρατηγικές Επενδύσεις και αποτελεί ορόσημο για την εταιρεία. Η πρώτη δράση έχει προϋπολογισμό 16,5 εκατ. ευρώ η δεύτερη δράση προϋπολογισμό 28,7 εκατ. ευρώ και η τρίτη 5,5 εκατ. ευρώ. Η πρώτη και η τρίτη δράση εντάσσονται στις επενδύσεις έρευνας και ανάπτυξης και αναμένεται να επιχορηγηθούν με 11 εκατ. ευρώ. Το ποσό αντιστοιχεί στο 50% του ύψους της επιχορηγούμενης επένδυσης και θα συμψηφιστεί με οφειλόμενες επιστροφών της εταιρείας προς το Ελληνικό Δημόσιο (clawback). Η δεύτερη δράση, δηλαδή η κατασκευή της μονάδας παραγωγής υπερ-γενόσημων, θα προσφέρει στην εταιρεία φοροαπαλλαγές ύψους 2,87 εκατ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο 10% της συγκεκριμένης επένδυσης. Σύμφωνα με την απόφαση που υπογράφει ο αρμόδιος αναπληρωτής υπουργός Ανάπτυξης Νίκος Παπαθανάσης, η επένδυση της Elpen έχει χρονικό ορίζοντα υλοποίησης μέχρι το τέλος του 2024. Επίσης θα δημιουργήσει περίπου 75 νέες θέσεις εργασίας κατά την διάρκεια υλοποίησης της επένδυσης. Οι 55 αφορούν σε προσωπικό για τη δημιουργία της μονάδας παραγωγής στην Κερατέα, ενώ τα άλλα 20 άτομα θα απασχοληθούν στο ερευνητικό κέντρο, ως ερευνητικό προσωπικό. ‘Ομως δεν είναι η μοναδική επένδυση του εγχώριου κλάδου.

Στο πλαίσιο της συμμετοχής της στο Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0», η Εθνική Τράπεζα προβαίνει στην παροχή χρηματοδότησης ύψους 47,8 εκατ. ευρώ προς την εταιρεία DEMO ABEE, προκειμένου να πραγματοποιήσει παραγωγικές επενδύσεις, με εξαγωγικό προσανατολισμό. Σκοπός του δανείου είναι η χρηματοδότηση της επένδυσης της εταιρείας, συνολικού προϋπολογισμού 159,3 εκατ. ευρώ, για την κατασκευή βιομηχανικού συγκροτήματος παραγωγής φαρμάκων και δραστικών υλών ξηρών ενέσιμων φαρμάκων, που θα αποτελείται από τρεις μονάδες παραγωγής πρώτων υλών και τέσσερις μονάδες παραγωγής φαρμακευτικών σκευασμάτων. Η κατασκευή θα πραγματοποιηθεί σε ιδιόκτητη έκταση 74.000 τ.μ. στη ΒΙ.ΠΕ. Τρίπολης. Παράλληλα, η χρηματοδότηση θα καλύψει και επενδύσεις σε έρευνα και ανάπτυξη των εν λόγω φαρμακευτικών προϊόντων.

Το επενδυτικό σχέδιο της εταιρείας εμπίπτει στον πυλώνα «εξωστρέφεια» του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0» και χρηματοδοτείται κατά 27,6 εκατ. ευρώ (ποσοστό 17% του προϋπολογισμού) από πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, κατά 47,8 εκατ. ευρώ (ποσοστό 30%) μέσω δανείου της Τράπεζας, κατά 31,9 εκατ. ευρώ (ποσοστό 20%) μέσω ίδιας συμμετοχής, ενώ ποσό ύψους 52 εκατ. ευρώ (ποσοστό 33%) αφορά επιδοτήσεις, στο πλαίσιο της δράσης «Μεταρρύθμιση του συστήματος clawback & συμψηφισμός του με ερευνητικές και επενδυτικές δαπάνες», του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0».

Η ελληνική φαρμακοβιομηχανία RAFARM συνεχίζει την αναπτυξιακή της πορεία μέσα από ένα νέο επενδυτικό πλάνο ύψους 65 εκατομμυρίων ευρώ, το οποίο θα υλοποιηθεί στην πενταετία 2021-2025. Επενδύσεις που αφορούν στην ανάπτυξη νέων καινοτόμων φαρμακευτικών προϊόντων (Value Added Medicines), ενώ θα δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας και θα επεκταθεί η εξαγωγική δραστηριότητα της επιχείρησης. Η εταιρεία επενδύει 28,6 εκατ. ευρώ στην Έρευνα & Ανάπτυξη νέων φαρμάκων. Επιπλέον επένδυση 6,2 εκατ. ευρώ αφορά στην κατασκευή νέων κτηριακών εγκαταστάσεων του τμήματος RA, Supply Chain και του τμήματος μελετών σταθερότητας QA/QC των προς έγκριση προϊόντων της.

Νέες επενδύσεις δρομολογεί και η WIN MEDICA που στοχεύει στην περαιτέρω ενίσχυση τη θέση της στην ογκολογία. Τα δύο επενδυτικά σχέδια της Win Medica, είναι ύψους 38,4 εκατ. ευρώ, εντάχθηκαν στο Ταμείο Ανάκαμψης και θα ολοκληρωθούν έως το τέλος του 2023. Η εταιρεία σχεδιάζει επένδυση 19,4 εκατ. ευρώ στην έρευνα και ανάπτυξη νέων φαρμακευτικών σκευασμάτων και μια ακόμη επένδυση 19 εκατ. ευρώ για κατασκευή νέας βιομηχανικής μονάδας παραγωγής φαρμάκων υψηλής δραστικότητας.

Μια από τις μεγαλύτερες επενδύσεις του κλάδου είναι αυτή της Pfizer στη Θεσσαλονίκη. Η πολυεθνική, στο τιμόνι της οποίας βρίσκεται ο Άλμπερτ Μπουρλά, έχει ήδη εγκαταστήσει το Kέντρο Ψηφιακής Καινοτομίας (CDI) όπως και το Global Business Center για ενδο-ομιλικές υπηρεσίες, στα οποία ήδη συνολικά απασχολούνται 720 άτομα. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, η επένδυση ξεπερνά τα 125 εκατ. ευρώ. Οι νέες, σύγχρονες εγκαταστάσεις καλύπτουν έκταση άνω των 9.000 τ.μ. στην ανατολική Θεσσαλονίκη, και θα φιλοξενήσουν περίπου 700 εργαζόμενους.

Σε βάθος δεκαετίας, σύμφωνα με τον κ. Μπουρλά ο πήχης θα έχει τοποθετηθεί πολύ πιο ψηλά, αφού ο ίδιος εκτιμά πως τα δύο κέντρα της πολυεθνικής θα δημιουργήσουν 2.600 έμμεσες και άμεσες θέσεις εργασίας στη Θεσσαλονίκη, αποφέροντας παράλληλα 1,6 δισ. ευρώ στο ελληνικό ΑΕΠ. Η συνολική επένδυση της φαρμακοβιομηχανίας Pfizer στη Θεσσαλονίκη ξεπερνά τα 100 εκατ. ευρώ. Σύμφωνα με το ΙΟΒΕ, στην πλήρη της εξέλιξη θα αυξήσει κατά περισσότερο από 650 εκατομμύρια ευρώ το ΑΕΠ της πόλης και θα προσφέρει στη Θεσσαλονίκη και στη Βόρεια Ελλάδα πάνω από 1.100 θέσεις εργασίας.

Επενδυτικό πρόγραμμα που θα φτάσει τα 40 εκατ. ευρώ μέσα στη διετία με ενίσχυση των παραγωγικών μονάδων του ομίλου στην Ελλάδα, δημιουργία κέντρου έρευνας και τεχνολογίας στην Πάτρα αλλά και άνοιγμα στα Βαλκάνια προωθεί ο όμιλος ΒΙΑΝΕΞ. Σε αυτό το επενδυτικό πρόγραμμα περιλαμβάνονται τα 10 εκατ. ευρώ που απαιτήθηκαν για την εξαγορά και την αναμόρφωση των πρώην εγκαταστάσεων της Beiersdorf στο Γέρακα, όπου πλέον έχει γίνει το κέντρο των επιχειρήσεων της θυγατρικής ΒΙΑΝ, η οποία συνεργάζεται με 5.700 φαρμακεία σ’ όλη την Ελλάδα, ενώ μεταφέρθηκε και μεγάλο τμήμα των αποθηκευτικών χώρων του ομίλου. Η επένδυση στις νέες εγκαταστάσεις του ομίλου στο Γέρακα ύψους 10 εκατ. ευρώ έρχεται να δώσει νέα δυναμική στις εταιρείες ΒΙΑΝΕΞ και ΒΙΑΝ και στα προϊόντα που διανέμονται προς το ολοένα και μεγαλύτερο δίκτυο συνεργατών.
Χαρακτηριστικά σημειώνεται ότι οι νέες εγκαταστάσεις διαθέτουν αποθήκες με συνολικό εμβαδόν περίπου 9.000 τ.μ., και χωρητικότητα ως και 10.000 παλέτες προϊόντων, ενώ συσκευάζονται και αποθηκεύονται περίπου 500 κωδικοί και προετοιμάζονται για διανομή σε 5.750 φαρμακεία ανά την Ελλάδα. Εκτιμάται δε ότι ετησίως οι παραγγελίες προς το δίκτυο των φαρμακείων θα αγγίζουν τις 60.000. Οι νέες εγκαταστάσεις διαθέτουν επιπλέον και Τμήμα Επικόλλησης ετικετών ΕΟΦ με πέντε γραμμές ετικετοκόλλησης, εκπαιδευτικούς χώρους και αρκετούς βοηθητικούς χώρους, αλλά και άνετα, νέα γραφεία και εξωτερικούς κήπους, προσφέροντας ένα εξαιρετικό περιβάλλον στους 225 εργαζομένους τους.

Σημαντικό αποτύπωμα και στην οικονομία
Σύμφωνα με μελέτη του ΙΟΒΕ, η συνολική συνεισφορά του κλάδου του φαρμάκου σε όρους ΑΕΠ εκτιμάται σε 6,7 δισ. ευρώ (3,6% του ΑΕΠ) το 2019. Έτσι, για κάθε 1 ευρώ προστιθέμενης αξίας των εταιρειών που δραστηριοποιούνται στον κλάδο του φαρμάκου, δημιουργούνται άλλα 3,3 ευρώ στο σύνολο της ελληνικής οικονομίας. Σε όρους απασχόλησης, η συνολική συνεισφορά εκτιμάται σε 153 χιλ. θέσεις εργασίας (ή 3,9% της συνολικής απασχόλησης). Δηλαδή, κάθε θέση εργασίας στον κλάδο του φαρμάκου υποστηρίζει άλλες 3 ισοδύναμες θέσεις πλήρους απασχόλησης συνολικά στην οικονομία. Η δε επίδραση στα φορολογικά έσοδα από τη δραστηριότητα του κλάδου φαρμάκου εκτιμάται περίπου στα 2 δισ. ευρώ.

Μόνο την τελευταία 10ετία, ο κλάδος της φαρμακοβιομηχανίας στη χώρα έχει σχεδόν διπλασιάσει την παραγωγή του (κατά 84% σε σύγκριση με το 2010), φθάνοντας το 7% του ΑΕΠ με αποτέλεσμα να γίνεται ορατός συνολικά για τη βιομηχανία της χώρας. Παρότι οι εισαγωγές το 2021 μειώθηκαν κατά 4,5%, σταθεροποιήθηκαν οι εξαγωγές στα 4,5 δισ. ευρώ, διατηρώντας ένα έλλειμμα στο ισοζύγιο. Σύμφωνα με τον κ. Άγγελο Τσακανίκα, Επιστημονικό Σύμβουλο ΙΟΒΕ, Αναπληρωτή Καθηγητή ΕΜΠ, για κάθε ευρώ που δαπανάται στο φάρμακο δημιουργούνται άλλα 2,2 ευρώ στην οικονομία της χώρας, ενώ υποστηρίζονται 123.000 θέσεις εργασίας προσωπικού υψηλής κατάρτισης. Παράλληλα τα φορολογικά έσοδα φτάνουν το 1,5 δισ. ευρώ.

Αναντίρρητα, ο κλάδος του φαρμάκου αποτελεί εφαλτήριο για την οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Ο κλάδος παρουσιάζει έντονη ερευνητική δραστηριότητα, σημαντική εξαγωγική δραστηριότητα και παρουσιάζει εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό με σημαντικές προοπτικές ανάπτυξης για το μέλλον.

Η δυναμική της ελληνικής Φαρμακοβιομηχανίας

Η εγχώρια βιομηχανία φαρμάκου υλοποιεί ένα ισχυρό επενδυτικό πρόγραμμα ύψους 1.2 δισ. ευρώ σε βάθος τετραετίας. Αυτό καθιστά τον κλάδο σε μία επενδυτική δύναμη που συμβάλλει στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας.
Φαίη Κοσμοπούλου, Γενική Διευθύντρια, ΠΕΦ

Η ελληνική οικονομία, εξερχόμενη από μία δεκαετή οικονομική κρίση κατέγραψε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, με την πανδημία όμως να οδηγεί σε πάλι ύφεση. Η χώρα μας ωστόσο σημείωσε σημαντική ανάπτυξη και επιδεικνύει αντοχή στις προκλήσεις των διεθνών αγορών, που απορρέουν από τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Εθνικός στόχος είναι η καταγραφή υψηλών και βιώσιμων ρυθμών ανάπτυξης. Για να επιτευχθεί όμως απαιτείται ένα συνεκτικό, δίκαιο και ολιστικό μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα που θα οδηγήσει στην παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας και στη μείωση του ελλείμματος εμπορικού ισοζυγίου. Διαθέτουμε μια μοναδική ευκαιρία μέσω των κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης να τονώσουμε την παραγωγικότητα και να ενισχυθούν κλάδοι που έχουν μοναδική επενδυτική δυναμική και υψηλή προστιθέμενη αξία για την ελληνική οικονομία και κοινωνία.

Ένας κατ’ εξοχήν τέτοιος κλάδος είναι η ελληνική φαρμακοβιομηχανία. Ειδικότερα, η εγχώρια βιομηχανία φαρμάκου υλοποιεί ένα δυναμικό επενδυτικό πρόγραμμα ύψους 1.2 δισ. ευρώ σε βάθος τετραετίας. Ο σχεδιασμός περιλαμβάνει την κατασκευή 12 νέων εργοστασίων, 32 νέων μονάδων παραγωγής και 16 νέων ερευνητικών τμημάτων. Οι επενδύσεις αυτές έχουν μοναδική πολλαπλασιαστική αξία στα δημόσια έσοδα, στο ΑΕΠ της χώρας και οδηγούν στη δημιουργία νέων και καλά αμειβόμενων θέσεων εργασίας. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του ΙΟΒΕ, για κάθε €1 εκατ. που επενδύεται για τη δημιουργία νέων παραγωγικών μονάδων, η ανταποδοτικότητα της επένδυσης αγγίζει το 86%, ενώ η αύξηση των εσόδων του Δημοσίου αντιστοιχεί στο 22,5% της επενδυτικής δαπάνης. Επίσης, σημαντική είναι η πολλαπλασιαστική επίδραση της λειτουργίας των νέων μονάδων, με τη συνολική συμβολή τους στο ΑΕΠ να αντιστοιχεί στο 129% της επενδυτικής δαπάνης.

Η αγορά του φαρμάκου
Εκτός όμως από τις σημαντικές επιδράσεις στην οικονομία, οι επενδύσεις αυτές έχουν έντονο κοινωνικό πρόσημο. Μέσω αυτών διασφαλίζεται η επάρκεια φαρμάκων στην εγχώρια αγορά, ενώ παράλληλα αναβαθμίζονται οι παρεχόμενες υπηρεσίες περίθαλψης στον Έλληνα ασθενή. Επιπροσθέτως, η χώρα μας μετατρέπεται σε κόμβο παραγωγής και έρευνας φαρμάκου στην Ευρώπη.
Ωστόσο, η ολοκλήρωση αυτών των επενδύσεων και η απελευθέρωση των αναπτυξιακών δυνάμεων της εγχώριας βιομηχανίας φαρμάκου περνούν μέσα από τη διαμόρφωση ενός σταθερού και δίκαιου πλαισίου λειτουργίας της αγοράς του φαρμάκου. Ο συμψηφισμός του clawback με μέρος των επενδύσεων του κλάδου κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση, ωστόσο πρέπει να υιοθετηθούν μια σειρά από μέτρα που θα αποκαταστήσουν χρόνιες παθογένειες στην αγορά φαρμάκου. Ο προϋπολογισμός της φαρμακευτικής δαπάνης βρίσκεται σε πολύ χαμηλά επίπεδα και δεν επαρκεί για την κάλυψη των αναγκών των ασθενών και τη χρηματοδότηση των νέων θεραπειών. Η υποχρηματοδότηση σε συνδυασμό με τις υπέρογκες έμμεσες και άμεσες επιβαρύνσεις που οδηγούν σε αφαίμαξη του 70% του κύκλου εργασιών της εγχώριας βιομηχανίας φαρμάκου, λειτουργούν ως τροχοπέδη στην ολοκλήρωση του δυναμικού επενδυτικού σχεδιασμού της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας.

Η Πανελλήνια Ένωση Φαρμακοβιομηχανίας καταθέτοντας συγκεκριμένες προτάσεις λαμβάνει μέρος στο δημόσιο διάλογο για τη βελτίωση του συστήματος υγείας. Η επίλυση του ζητήματος της υποχρηματοδότησης της φαρμακευτικής δαπάνης που βαραίνει δυσανάλογα τα φθηνά και ποιοτικά φάρμακα έναντι των ακριβών, καθώς, επίσης, και ο εξορθολογισμός της συνταγογράφησης αποτελούν σημαντικά μέτρα που κρίνονται απαραίτητα για την ομαλή λειτουργία της φαρμακευτικής αγοράς στην Ελλάδα.
Η χώρα μας βρίσκεται για μια ακόμη φορά αντιμέτωπη με νέες προκλήσεις, αλλά και με μια μεγάλη ευκαιρία. Η πανδημία του κορονοϊού και ο πόλεμος στην Ουκρανία, ανέδειξαν τη σημασία ενίσχυσης της παραγωγικής δυναμικής των ευρωπαϊκών χωρών και της διασφάλισης συνθηκών επάρκειας σε κρίσιμους τομείς όπως το φάρμακο και το υγειονομικό υλικό. Αυτό, οδήγησε την Ευρωπαϊκή Ένωση στην αναθεώρηση της στρατηγικής για το φαρμακευτικό τομέα, δίνοντας έμφαση στην παραγωγική ανασυγκρότηση, την προώθηση της βιοφαρμακευτικής έρευνας και την ενίσχυση των περιφερειακών ευρωπαϊκών αλυσίδων εφοδιασμού της φαρμακευτικής αγοράς.
Εν κατακλείδι, η υιοθέτηση της νέας αυτής στρατηγικής, η ορθή αλλά και η αποδοτική αξιοποίηση των κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης και η προώθηση γενναίων μεταρρυθμίσεων στο χώρο του φαρμάκου ανοίγουν το δρόμο προς την ολοκλήρωση μοναδικών επενδύσεων από την ελληνική φαρμακοβιομηχανία, καθώς, επίσης, και στην υλοποίηση του εθνικού στόχου για την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας μας.

Φαίδρα Μπράττου